De do’s en don’ts van OC - wachttijd

David Niemeijer van AssistiveWare en Jane Farrall hebben de handen ineengeslagen en de poster “De do’s en don’ts van OC” gecreëerd in het kader van de internationale maand van de ondersteunde communicatie. In dit blog leggen we een van deze do’s en don’ts uit.

Het is niet zonder reden dat het inbouwen van wachttijd in veel lijstjes over ondersteuning en interventies voor OC-gebruikers voorkomt. Iedereen die OC gebruikt, zowel jonge beginners als volwassen gevorderden, heeft tijd nodig. Spreken met behulp van OC duurt immers wat langer dan normale spraak en wij, de gesprekspartners, moeten de OC-gebruiker de kans geven om de beurt te nemen, te verwerken wat er is gezegd, te bedenken wat hij/zij zelf wil zeggen, en de boodschap te formuleren.

Hoewel dit heel eenvoudig lijkt, blijkt het in de praktijk een stuk lastiger. Maar oefening baart kunst. Of het nu een iPad-app is, een spraakcomputer of een vel papier, OC vergt tijd, en het is aan ons om die tijd te creëren.

De perfecte pauze

In haar artikel op PrAACtical AAC, getiteld On Not Talking, beschrijft Carole Zangari die tijd als 'de perfecte pauze'. Ze helpt ons herinneren dat 'de perfecte pauze heel krachtig kan zijn'.

Waarom moeten we voldoende wachttijd inbouwen?

• Om de OC-gebruiker te laten weten dat hij/zij aan de beurt is
• Om de OC-gebruiker de kans te geven de boodschap te verwerken
• Om de OC-gebruiker de beurt te laten nemen

En dit werkt! Uit een onderzoek van Hilary Johanna Mathis,The effect of pause time upon the communicative interactions of young people who use augmentative and alternative communication, bleek dat de OC-gebruiker meer geneigd was de beurt te nemen en met meer woorden te antwoorden wanneer de gesprekspartner een pauze liet vallen van maximaal 45 seconden.

Nu we je ervan hebben overtuigd dat wachttijd belangrijk is, hebben we informatieve tips voor broers, zussen en leeftijdgenoten op een rijtje gezet, zodat ook zij de gebruiker goed kunnen ondersteunen tijdens een gesprek.

Voor broers, zussen en leeftijdgenoten

Wat is de overeenkomst tussen Star Wars en ondersteunde communicatie? Jedi-training, natuurlijk!

Toen Anakin zijn training bij Obi-Wan begon, was geduldig zijn het eerste en belangrijkste dat hij leerde. En wanneer je praat met je broer, zus, vriend of vriendin die OC gebruikt, dan is geduld essentieel. Een gesprek duurt langer omdat OC-gebruikers meer moeten doen. Jij bedenkt wat je wilt zeggen, waarna je hersenen je mond in beweging zetten om het uit te spreken. OC-gebruikers bedenken wat ze willen zeggen, waarna hun hersenen het lichaamsdeel aansturen dat het communicatiemiddel bedient. Daarna moeten ze zich de pagina herinneren die ze nodig hebben, ernaartoe navigeren, misschien ook nog een paar woorden spellen, en ondertussen moeten ze niet vergeten wat ze wilden zeggen en hoe ze dat willen zeggen. Dat kost veel moeite. Ze komen er wel, maar het kost moeite.

Met dat in het achterhoofd hebben we hieronder een paar tips zodat je een Jedi-waardige gesprekspartner kunt worden.

• Oefen je luistervaardigheid. Maak oogcontact met de OC-gebruiker en concentreer je op hem/haar en jullie gesprek.
• Stel zoveel mogelijk open vragen. Stel jij je vrienden alleen maar gesloten vragen? Natuurlijk niet! Dat zou vreselijk saai zijn. Vraag dus niet 'Ben je fan van Rey?', maar liever 'Wie is je favoriete personage uit Star Wars?' En nadat je die vraag hebt gesteld, toon je je Jedi-geduld.
• Wacht totdat de OC-gebruiker begint met praten, zeg niets en blijf hem/haar aankijken. Toon duidelijk je interesse. Tel in gedachten tot vijf (eenentwintig, tweeëntwintig...). Dat lijkt heel lang, maar dat valt best mee.
• Als er geen antwoord komt, werp dan een blik op de spraakcomputer en glimlach bemoedigend. Zo spoor je de OC-gebruiker aan of geef je een seintje dat het zijn/haar beurt is.
• Nog steeds geen antwoord? Help hem/haar op weg. 'Ik ben fan van Finn en Leia, maar Rey is mijn favoriet. Ze is zo'n dappere krijger! En jij?' Dan begint het wachten weer. (Weet je nog wat ik zei over geduld? Oefening baart kunst, zeggen ze niet voor niets!)
• Niet alle communicatie wordt uitgesproken. Reageer op alles. Kreeg je een blik van afschuw toen je Finn, Leia of Rey noemde? Dat is ook een antwoord! 'Hè? Ben je geen fan van Leia? Waarom niet?' Als de OC-gebruiker híér geen fatsoenlijk antwoord op heeft... Wacht het af.
• Krijg je antwoord? Mooi, ga vooral zo door! Houd het gesprek gaande en wissel de spreekbeurten af.

En dit is niet de enige manier waarop je een geweldige gesprekspartner kunt zijn. Stel, je bent op pad met je zus. Er komt iemand naar jullie toe die iets wil vragen over haar spraakcomputer, en hij stelt die vraag niet aan je zus, maar aan jou. Zo makkelijk komt-ie er niet vanaf! Glimlach en zeg: 'O, daarvoor moet je bij Lisa zijn. Vraag het haar maar!' of 'Dat kan Lisa goed zelf uitleggen.' Nu heb je de rol van gespreksleider. Laat je zus het antwoord geven. Het is tenslotte haar spraakcomputer.

* Je kunt achter je zus gaan staan, maar probeer de vragensteller niet aan te kijken. Je wilt er namelijk voor zorgen dat hij met je zus praat, niet met jou. Het vergt veel geduld om mensen die niet bekend zijn met OC te laten zien hoe een goede gesprekspartner zich gedraagt, maar het is wel heel belangrijk.

* Als de OC-gebruiker niet meer weet op welke pagina een woord te vinden is, of hoe hij/zij iets moet zeggen, fluister het dan in zijn/haar oor of wijs het aan op het communicatiemiddel. Maar dit doe je alleen als de ander er echt niet meer uitkomt, en pas nadat je heel geduldig en stilletjes tot vijf hebt geteld.

En voilà! Met een klein beetje Jedi-geduld discussiëren jullie in een mum van tijd niet alleen over Leia, Rey en Finn, maar ook over Han, Yoda en Luke.